Sofi Żezmer Hierarchie Szczęścia

Wystawa indywidualna polskiej artystki, mieszkającej w Niemczech, stanowi wieloczęściową ekspozycję złożoną z instalacji, obiektów, kolaży, fotografii i tekstów. Punktem wyjścia dla sztuki Sofi Żezmer jest uważne obserwowanie otaczającej ją codzienności. W subtelny i zaskakujący sposób łączy i transformuje wszechobecne obiekty, wyrazy i teksty, stwarzając akumulacje możliwych znaczeń i interpretacji.

Po niedawnej poznańskiej indywidualnej wystawie Ekstremalna normalność w Galerii Miejskiej Arsenał, na której „badała” granice normalności, tym razem artystka skupia się na pojemnym pojęciu szczęścia.

BIOGRAM

Sofi Żezmer studiowała rzeźbę, fotografię i historię sztuki na Cooper Union College of Arts and Sciences w Nowym Jorku (1982-1986). Tytuł magisterski z historii sztuki otrzymała w Hunter College także w Nowym Jorku w 1993 roku. Tworzy eksperymentalne prace rzeźbiarskie i instalacje, często interaktywne, wykorzystujące materiały codziennego użytku, jak i specjalne konstrukcje z metalu, szkła czy drewna. Jest również autorką fotografii, rysunków i kolaży. Artystka zafascynowana jest odkrywaniem absurdów i sprzeczności w konwencjach ludzkiego życia. Jest członkinią International Artists Forum, IKG (Forum Międzynarodowych Artystów ), Deutscher Künstler Bund, DKB (Związek Niemieckich Artystów), członkinią Zarządu Instytucji Sztuki Współczesnej: Kunstverein Bellevue-Saal, Wiesbaden.

Partner projektu: GaMA Galeria Miejska Arsenał, Poznań
* Biuro Kultury Miasta Wiesbaden wsparło finansowo Artystkę w przygotowaniu prac na wystawę.

UWAGA. Podczas wernisażu odbędzie się oprowadzanie po wystawie, które poprowadzą artystka – Sofi Żezmer i kuratorka Bogna Błażejewicz.

Sofi Żezmer Hierarchie Szczęścia
kuratorka: Bogna Błażewicz
Początek 03.07.2025, godz. 18.00
ul. Gdańska 20
Koniec 14.09.2025

Hierarchie szczęścia
z Sofi Żezmer przed wystawą rozmawiała Bogna Błażewicz

Bogna Błażewicz: Szczęście jest jedną z najbardziej pożądanych i niepodważalnych wartości w ludzkim życiu, choć dla każdego może co innego znaczyć. Czy twoim zdaniem bycie szczęśliwą podlega stopniowaniu i możliwy jest do określenia osiągnięty poziom, czy też albo jest się szczęśliwą, albo nie?
Sofi Żezmer: Myślę, że bycie szczęśliwą jest związane z pewnym zasadniczym stanem świadomości, ze stabilnymi więziami emocjonalnymi, zaangażowaniem społecznym i pełnią doświadczania życia. Rozumiem to bardziej jako konstrukcję przypominającą kłącze niż jako postęp linearny. Tak więc uważam, że albo się jest szczęśliwą osobą, albo nie. Jednak ten stan można też rozwinąć. W języku angielskim słowa happiness (szczęście) i happening (dzieje się) dzielą wspólną sylabę – rdzeń happ – o staronordyckim pochodzeniu, oznaczający jednocześnie potencjał bycia i branie udziału w życiu. Zaspokojenie podstawowych warunków i potrzeb fizycznych oraz materialnych jest do tego doznania niezbędne, niemniej nie gwarantuje posiadania umiejętności bycia szczęśliwym.
BB: Pojęcie hierarchii kojarzy się z funkcjonowaniem społeczności, również tych w świecie zwierząt, ale też z organizacją wewnętrzną instytucji, zarządów spółek itd. W zestawieniu tej kategorii ze szczęściem otrzymujemy szczególny efekt obcości…
SŻ: Hierarchia wydaje się być fundamentalną cechą struktur zachodniej cywilizacji. Słowo to wywodzi się z greckiego języka i składa się z hieros – święty i archos – władca. Są to pojęcia niekwestionowanej, odgórnej pozycji siły i dominacji związane z podporządkowaniem się, z przewidywalnością lub nawet ze strachem. Szczęście wiąże się z diametralnie innym stanem bycia na podstawie wewnętrznego doznania wolności, z potencjałem swobody działania, nieprzewidywalnością i byciem społecznie cenionym.
BB: Nie sposób nie zadać pytania o sławną piramidę szczęścia Maslowa, nazywaną również piramidą potrzeb i zbudowaną właśnie według zasad hierarchii. Czy rzeczywiście przedstawiony w niej system uwarunkowań rządzi naszym szczęściem i czy w ogóle nad upragnionym szczęściem według jakiegokolwiek schematu można zapanować?
SŻ: Maslow, amerykański psycholog, stworzył w 1943 roku teorię ludzkiej motywacji jako piramidę potrzeb – od fizycznych u podstawy, przez psychologiczne i emocjonalne aż do duchowych na samym szczycie. Według niego kategorie te prowadzą w stałej progresji do indywidualnego szczęścia. Ciekawe, że od lat 50. schemat ten także używany jest przez konsultantów w dziedzinie biznesu. Hierarchia szczęścia Maslowa stała się międzynarodowym standardem w nauce psychologii. Jednak on nie wspomniał, że teoria ta bazuje na wiedzy i kulturze narodu Blackfoot z Kanady¹, które całkiem zmienił, narzucając linearną strukturę zachodniego myślenia. Podstawę rdzennego światopoglądu stanowi sprawiedliwość naprawcza dla całego ich społeczeństwa i dla środowiska, oparta na kooperacji i na potęgowaniu wspólnego, a nie indywidualnego, dobrobytu. Pojęcie samorealizacji nie jest najwyższym stopniem rozwoju, jak wynika z piramidy szczęścia Maslowa, a raczej podstawą ich bycia. Krytycy teorii Maslowa wykazali, że najszczęśliwsi ludzie angażują się społecznie i im lepiej się innym w ich społeczeństwie dzieje, tym większe poczucie szczęścia sami odczuwają²! Przykładem jest Finlandia, która niezmiennie od ośmiu lat jest w czołówce krajów, których obywatele uważają się za szczęśliwych. Bazuje to m.in. na poczuciu wspólnoty, na silnym systemie opieki społecznej (bezpłatna edukacja i opieka zdrowotna) i na niskim poziomie korupcji. Polska jest na miejscu 26. ze 100.
BB: Tytuł wystawy buduje szeroki kontekst, więc zapytam w imieniu osób ją odwiedzających: na który aspekt tytułowego zagadnienia chciałabyś szczególnie zwrócić uwagę jako artystka?
SŻ: Tytuł wystawy jest pewnego rodzaju ekranem lub myślową przestrzenią, w której się poruszam i którą otwieram dla komunikacji z odwiedzającymi. Prace moje usytuowane są na pograniczu abstrakcji i wielowarstwowych konkretnych skojarzeń. Pojedyncze prace mają swoją indywidualną logikę, niemniej one także korespondują ze sobą, z tytułem i z samą obszerną przestrzenią Galerii Miejskiej bwa w Bydgoszczy. Tytuł zawiera słowo „hierarchie” w liczbie mnogiej, czym chcę zwrócić uwagę na proces kwestionowania kategorycznych sformułowań i definicji napędzających nasze rozumienie świata. Pojęcie szczęścia jest tak podstawowe w ludzkim życiu i przy tym tak bardzo zaćmione w publicznej świadomości wszelkimi konfliktami i antagonizmami w mnogich hierarchiach siły. Otwierając kontekst komunikacji – nawet sprzecznych treści w odniesieniu do pojęcia szczęścia – chciałabym w ten sposób zaburzyć bierność przyjmowania tego, co „jest jak jest” i uruchomić możliwość pewnej refleksji nad tym, jak by mogło być…

¹Feigenbaum KD, Smith RA. Histtorical Narratives: Abraham Maslow and Blackfoot interpretations.’Humanistic Psychol’. 2020; 48 (3): 232-43. doi:10.1037/hum0000145
²news.illnois.edu, 29.11.2011, Prof. Emerytus of psychology, Ed Diener, led this study based on a Gallup Institute poll in 155 countries (2005-2010).